title
Uzaktan Eğitim Hakkında

Günümüz teknolojisiyle birlikte evde kalmamız gereken bu süreçte, mevcut işleyen kurum ve kuruluşların işleyiş modellerinin İnternet ortamına adaptasyonunda yasanan acele ve telaşla birlikte karar mercilerinin teknolojik okuryazarlık seviyelerinin yetersizliğinden dolayı kararlar neden olabilecekleri sonuçlar göz önünde bulundurulmadan alınıyor.

Giriş ve Ön Hazırlıklar

Dünya genelinde yasanan COVID-19 salgını kapsamında 2020 Bahar Dönemi'nde eğitimin kesilmemesi adına okul ve ülke genelinde uzaktan eğitim modeline geçişte, farklı derslerde birbirinden farklı uzaktan eğitim ve uzaktan sınav yöntemleri deneniyor.

ODTU Özgür Yazılım Topluluğu olarak uzaktan eğitimde kullanılan yöntemlerin başarılı olarak değerlendirilebilmesinde öğrencilerin tamamı için erişilebilir ve özgür olmasını şart olarak görüyoruz Bu bağlamda "özgürlük" kelimesinden anlaşılması gerekenin "kullanılan araçların kullanıcılarına 4 temel özgürlüğü sağlaması" [1] olduğunu belirtmek isteriz.

0. Herhangi bir amaç için programı istediğiniz gibi çalıştırma özgürlüğü. (Kullan)

Programı istediğiniz gibi çalıştırma özgürlüğü, onu çalıştırmanızın yasaklanmadığı veya durdurulmadığı anlamına gelir. Bu programın, ister herhangi bir ortamda teknik yönden işlevli olsun, isterse de herhangi bir belirli hesaplama faaliyeti olsun, hangi işlevsellikleri barındırdığından bağımsızdır. Herkes için erişilebilirliğin sağlanabilmesi adına kullanma özgürlüğü şarttır.

1. Programın kaynak kodunu inceleme ve değiştirme özgürlüğü. (Araştır)

Kaynak kodunun erişilebilirliği, kullanıcılara programın nasıl çalıştığını, üzerinde çalışabilmelerini ve hatta değiştirebilmelerini sağlar. Elinizde kaynak kodu bulunmuyorsa ve sadece çalıştırılabilir biçim varsa programın bu biçimde çalışılabilmesi, kavranması ve değiştirilmesi çekilmez bir şekilde zordur.

Kullanıcılar programı denetlemezse, program kullanıcıları denetler. Özel mülk bir yazılım söz konusu olduğunda, programı denetleyen programın geliştiricisi veya “sahibi” gibi bir varlık her zaman vardır, ve bu sayede kullanıcıları üzerinde bir yetki kullanır. [2]

2. Programın kopyalarını yeniden dağıtma özgürlüğü. (Paylaş)

3. Değiştirilmiş sürümleri dağıtma özgürlüğü. (Geliştir)

Dağıtım özgürlüğü (2 ve 3 nolu özgürlükler) kopyaları, ister değiştirerek ister değiştirmeden olsun, ister bedelsiz ister belirli bir bedel karşılığında olsun, herhangi bir yerdeki herhangi bir kişiye yeniden dağıtma özgürlüğü ister anlamına gelir. Bunları yapmakta özgür olmak demek, (başka şeylerin yanında) bunları yapmak için başkasından izin almak veya birine bir ücret ödemek zorunda olmadığınız anlamına gelir. [1]

Özgür olmayan yazılım olarak da adlandırılan özel mülk yazılım; kullanıcıların özgürlüğüne ve topluluğa saygı duymayan yazılımlar anlamına gelir. Özel mülk bir program, geliştiricisinin veya sahibinin kullanıcıları üzerinde bir iktidar kurmasına yol açar. Bu iktidar özünde bir adaletsizliktir. [3]

Akademi ve Özgür Yazılım

Akademinin, toplumun

Uzaktan Eğitim

Dersler

Ders Materyalleri

Öncelikle uzaktan eğitim surecinde, derslere devam edilebilmesi için üniversitemiz hocaları ve asistanları tarafından çeşitli eğitim materyalleri hazırlanmasında gösterilen caba ve özveri için onlara teşekkür etmek isteriz.

Ders içeriklerinin elektronik ortamda dağıtımında ODTUClass aracılığıyla asgari ihtiyaçların başarıyla karşılandığı ortadadır. Derslere kayıtlı öğrenciler ders materyallerine, duyurulara, quizlere ve sınavlara ODTUClass üzerinden erişim sağlamıştır

Akademik bilginin, derslere kayıtlı olmayan üniversitemiz öğrencileri veya üniversitemize kayıtlı olmayan kimseler tarafından erişilebilirliğinin arttırılmasında, hazırlanan ders materyallerinin METU OpenCourseWare üzerinden paylaşılmasını önermekte ve sunulan ders materyalleri Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike License ile lisanslandığı için bir sakınca görmemekteyiz.

Belge Özgürlüğü

Özgür standartlar, herkesin özgürce kullanabileceği, kısıtlamasız biçimler ve protokollerdir. Bu standartlar, doğal olarak uyumluluğu da beraberinde getirir. Çalışma biçimleri herkese açık olarak paylaşılır ve herhangi bir kişi veya kuruluş bunları önceden izin almaksızın ürünlerinde ve hizmetlerinde kullanabilir. Özgür standartlar, iş birliğinin ve modern toplumun temelidir. [4]

Mülk veri biçimlerinin beraberinde getirdiği tehlikeler ve dezavantajlar:

• Bunların arkasındaki şirket, ticari sırları ve patentleriyle birlikte iflas ettiğinde gelecek nesillerin yaşayacağı bilgi kaybı.

• Diğer ülkelerin ticari kanunlarıyla dağıtılan yazılımların, ülkemizde bulunan bütün kurum ve kuruşların çalışmalarını okunamaz kılacak bir ambargo tehdidi olarak elde tutulması.

• ISO standartları dışındaki veri biçimlerinin sebep olduğu uyumluluk problemleri.

• Ulaşmak istediğimiz veriler kendi verilerimiz dahi olsa bunları inceleyebilmek için ücretler ödemek zorunda kalmamız.

Üniversitemiz akademik kadrosunun, öğrencilerinin, ülkemizin ve insanlığın ortak bilgisi üzerinde patentler aracılığıyla yasal bir tahakküm kurulmasının meşrulaştırılmasına engel olmak adına, ofis belgelerinin ODF (Open Document Format for Office Applications - Ofis Uygulamalari icin Acik Dokuman Formati) formatlarinda uretilmesini ve dagitilmasini oneriyoruz.

• Kelime isleme (metin) belegeri icin .odt ve .fodt
• Cizelgeler icin .ods ve .fods
• Sunumlar icin .odp ve .fodp
• Grafikler icin .odg ve .fodg

Ayrica belirtmekte fayda var ki belirli .docx, .pptx gibi Microsoft Office patentindeki belge formatlari sonradan ISO standarti olarak kabul edilmis olmasina ragmen Microsoft Office uygulamalarindan uretilen belgeler ISO standartlarina tabi degildir bahsi gecen ISO standartina dahil olan belgeler Libre Office gibi ozgur ofis uygulamalari tarafindan formatlanan belgelerdir. Bu yuzden Libre Office uygulamalari uzerinden duzenlenen belgeler Microsoft Office uygulamalarinda sorunsuz bir sekilde goruntulenip, duzenlenebilirken; bu durumun tersi uyumluluk problemleri cikarabilmektedir.

Videokonferans

Pandemi süresince üniversitemizde hocalar, öğrenciler ve öğrenci kulüpleri tarafından kullanılan videokonferans uygulamalarına göz gezdirdiğimizde büyük çoğunluğunun yukarıda bahsi geçen özgür yazılım şartlarını ve kullanıcıların mahremiyet haklarını hiçe saydığı görülmektedir. Ayrıca bu tarz yazılımlar, kullanıcıların verilerini ve konuşmaların içeriklerini üçüncü taraf firmalarla ve kurumlarla paylaşarak fazladan gelir elde etmektedirler. Okulumuzda öğrenciler ve hocalar tarafından çevrimiçi seminerlerde, gündelik konuşmalarda, derslerde ve kameranın açık olduğu sınavlarda en çok kullanılan uygulamalardan biri olan Zoom'u ele alalım. Her geçen gün yeni güvenlik açıklarıyla, veri sızıntılarıyla, kullanıcıların kişisel bilgileri ve parolaları gibi önemli ve hassas verilerin çalınmasıyla [5] gündeme gelen Zoom, Amerika Birleşik Devletleri'nde başlayan "Black Lives Matter" hareketi sonrası, ücretsiz hesaplar arasında yapılan aramaların şifrelenmeyeceğini ve konuşmaların çeşitli istihbarat kuruluşlarına verileceğini açıkladı [6]. Ancak daha sonra sivil toplum örgütlerinin eleştirileri ve imza kampanyaları sonucunda [7] tüm hesaplar için uçtan uca şifrelemenin sağlanması firma tarafından kararlaştırıldı. Gerçekten bu kararlarını uygulamalarından bağımsız olarak Zoom, Cisco Webex, Microsoft Teams, Skype, Discord, Google Hangouts, Google Duo gibi İnternet’i tekelleştirerek bireyleri gözetim altında tutmaya çalışan şirketlerin sunduğu kapalı kaynak yazılımların hiçbir şekilde kodlarını okuyamadığımız ve uçtan uca şifreleme için gerekli olan anahtarlar uygulamaların kullanıcılarına ait olmadığı için şirketlerin mahremiyet politikalarına hiçbir zaman güvenemeyiz. Geçtiğimiz yıllarda yaşanan Facebook-Cambridge Analytica-Trump ortaklığında yürütülen seçim kampanyaları sonrası mahremiyetin ve kişisel verilerin nasıl ayaklar altına alındığına şahit olmuştuk. Bu nedenle, gelecekte de bu tarz olayların devam etmemesi için belirtilen şirketlerin ve benzer politikalar yürüten şirketlerin uygulamalarının kullanılmasını hiçbir zaman önermemekte ve kullanıcı lisans sözleşmelerinin okunmasını tavsiye etmekteyiz.

“Peki o halde. Bunlar yerine ne kullanmalıyım?” diyorsanız, güvenliği kanıtlanmış, kullanıcı haklarına ve verilerine saygı duyan onlarca özgür yazılım var. Bunlardan bazıları: Jitsi Meet, Jami, Nextcloud Talk, Riot.im, Rocket.Chat, Apache OpenMeetings ...

Sınavlar

Safe Exam Browser

EPE (English Proficiency Exam - İngilizce Yeterlilik Sınavı) ve birçok derste sınavların SEB (Safe Exam Browser) üzerinden yapılacak olması. Öğrencilerin tamamının erişemediği araçların kullanılmasına yol açmaktadır. Üniversitemiz web sitesinde SEB uygulamasının kurulum talimatlarının verildiği "How can I join an exam with Safe Exam Browser?" başlık hazırlanırken fark edilmesi gereken:

Okulumuz tarafından talep üzerine Windows lisansı verilmesine rağmen özel mülk/kapalı işletim sistemi müşterisi/kullanıcısı olmanın dayatılması sadece belirli marka kullanıcılarına eğitim ayrıcalığı sunmakla kalmayıp aynı zamanda denetim toplumuna evrildiğimizin bilincinde olan, kişisel verilerin işlenmesine karşı duyarlılık gösteren ve özel hayatin gizliliğine değer veren bireyleri sistemin dışına atmaktadır.

• Uygulamanın GNU/Linux ve Android desteğinin bulunmaması, sadece özel mülk/kapalı işletim sistemi (Windows, MacOS, iOS) müşterileri/kullanıcıları tarafından erişilebilir olması eğitimde fırsat eşitliğinin önüne geçmektedir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 42. maddesinde belirtilen eğitim ve öğrenim hakkının ihlalidir

• Kişisel verinin gizliliğini ve mahremiyetini hiçe sayan kullanıcı sözleşmelerini kabul etmeye imtina eden öğrencileri, eğitim hayatlarına devam edebilmeleri için sözleşme imzalamaya mecbur bırakan eğitim sistemi, toplumun geleceği adına kabul edilemez.

Medya Kayıtlı Sınavlar

EPE'ye girecek olan Hazırlık sınıfındaki öğrencilere atılan e-postada öğrencilerden istenen gerekli yazılım ve donanımlar şu şekilde listelendi:

• İnternet bağlantısı olan, Windows 7 ve üstü işletim sistemi yüklü bilgisayar veya MAC bilgisayar (Sınav sorularının cep telefonu veya tablet kullanarak yanıtlanması mümkün görünmemektedir.)
• Ücretsiz bir tarayıcı olan Safe Exam Browser
• Öğrencilerimizin sınav esnasında gözetmenlerce takip edilebilmeleri için video konferans programlarının (Cisco Webex veya Zoom gibi) yüklenmesine uygun, entegre kameralı, entegre mikrofonlu ve internet bağlantılı bir cep telefonu. Kullanılacak video konferans programının testleri sürmektedir ve ayrıca duyurulacaktır.
• İnternet bağlantısı

Medya - uygun koşulların sağlanması - güvenliği

• Mikrofon
• 2 Kamera
• Medyanın güvenliği
• Oda / Mahremiyet

Referanslar

1. Özgür Yazılım Nedir? - What is free software?
2. Özgür Yazılım Şimdi Çok Daha Önemli - Free Software Is Even More Important Now
3. Özel Mülk Yazılım Genellikle Kötücül Yazılımdır - Proprietary Software Is Often Malware
4. Belge Özgürlüğü Neden Önemlidir (Özgür Yazılım Derneği Bülteni #1 2020)
5. 500,000 Hacked Zoom Accounts Given Away For Free On The Dark Web
6. Exclusive: Zoom plans to roll out strong encryption for paying customers(Reuters)
7. Tell Zoom: End-to-end encryption for everyone(Mozilla Foundation & EFF)