Logoya alt eklendi, yeni yazılar eklendi

master
Özcan Oğuz 5 years ago
parent a9f38531e0
commit 4b396b2617
Signed by untrusted user: ooguz
GPG Key ID: 2D33E2BD3D975818
  1. 88
      content/yazilar/kullanmaktan-kacinilmasi-gereken-kelimeler.md
  2. 25
      content/yazilar/kullanmaktan-kacinilmasi-gereken-kelimeler.md~
  3. 35
      content/yazilar/sifre-degil-parola.md
  4. 25
      content/yazilar/sifre-degil-parola.md~
  5. 2
      layouts/partials/header.html

@ -0,0 +1,88 @@
---
title: "Kullanmaktan kaçınılması gereken kelimeler"
summary: >
Özgür yazılım ve özgürlük üzerine konuşurken, bazı kelimeler konuştuğumuz konuyu bağlamından çıkartabilmekte ve bizi yanılgıya düşürebilmektedir. Bu tarz kullanımdan kaçınılması gereken veya kullanılırken dikkatli olunması gereken kelimeleri listeledik.
date: 2020-02-22T11:38:03+03:00
categories:
- ozgurluk
---
Özgür yazılım ve özgürlük üzerine konuşurken, bazı kelimeler konuştuğumuz konuyu bağlamından çıkartabilmekte ve bizi yanılgıya düşürebilmektedir. Bu tarz kullanımdan kaçınılması gereken veya kullanılırken dikkatli olunması gereken kelimeleri listeledik.
### Açık
Özgür bir yazılımdan, donanımdan, sanat eserinden ya da belgeden bahsederken, "özgür" yerine "açık" ifadesini kullanmak, bahsedilen şeyin bağlamını "özgürlük" noktasından çıkartarak farklı bir yöne sürüklemektedir. Özgür yazılım, daha doğrusu özgür "x" veya "x özgürlüğü" ifadeleri, var olan şeyin özgürlüğüne vurgu yaparak tarihsel süreçleri ve birikimleri olan bir hak mücadelesine referans verirken, açık ifadesini kullandığımızda bütün bu kümülatif birikimi hiçe saymış oluruz. Bu yüzden **"açık kaynak"** yerine **"özgür yazılım"**, **"açık donanım"** yerine **"özgür donanım"**, **"açık belge"** yerine **"özgür belge"** ifadelerini kullanmak daha doğru olacaktır.
### Bayan
Kadınlardan bahsederken lütfen "bayan" ifadesini kullanmayın. Kadın kadındır.
### Bedava / Ücretsiz
Dünyanın neredeyse bütün dillerine "ücretsiz" ve "özgür" iki ayrı kelimeyle ifade edilirken, maalesef ki _lingua franca_mız İngilizce'de ikisi aynı kelimeyle ifade ediliyor. Bu da, İngilizce'den çevirilen metinlerde, "free software" ifadesinin hem "ücretsiz yazılım" hem de "özgür yazılım" olarak çevirilebilmesine olanak sağlıyor. "Free software" ifadesi, yalnızca yazılımın özgürlüğüne vurgu yapar, "free" kelimesinin "ücretsiz" anlamıyla bir ilgisi yoktur.
### Bulut
"Bulut (bilişim)" veya "cloud (computing)" ifadeleri, temelde anlamı açık olmayan ifadelerdir. İnternet'e bağlı olmak veya İnternet üzerinden iletişim kurmak haricinde birbiriyle ilgisi olmayan birçok alan için ortak olarak kullanılmakta, bu da kavramsal bir karmaşaya sebebiyet vermektedir. Bulut denilen şey temelde uzakta bulunan bir bilgisayar veya bilgisayarlardan ibarettir, ancak kelimenin kendisi (özellikle de serverless gibi yeni kelimelerin de etkisiyle) kullanıcının üzerinde sanki karşı tarafta bir bilgisayar yokmuş gibi bir algı yaratır.
Hazır veri depolama sunucusu hizmetleri de, SaaSS sistemleri de, uzak VPS sunucular da, Nextcloud gibi kendi sunucularınızı kurabileceğiniz yapılar da ortak olarak bulut ifadesini kullanmaktadır. Bunlardan özellikle hazır veri depolama sunucuları (Örn: Google Drive, Yandex.Disk veya OneDrive gibi) ve SaaSS'lar birer gözetim aracıdır ve mahremiyet düşmanı haline gelebilir.
Bulut yerine "uzak sunucu", "depolama sunucusu" veya "VPS" gibi amacına uygun kelimeler kullanmayı tercih edebilirsiniz.
### Creative Commons lisanslı
Creative Commons, basitçe yazılım olmayan içerikler için kullanılan bir lisans grubudur. Creative Commons lisanslarından bazıları özgür, bazıları ise değildir. Bir medya için "Creative Commons ile lisanslı" ifadesini kullandığınızda, özgür olup olmadığına dair herhangi bir ifade kullanmış olmazsınız. Çünkü CC lisanslarından yalnızca üç tanesi (CC0, CC BY, CC BY-SA) özgür lisanslardır, diğerleri ise **mülktür**.
Bu sebepten, eğer özgür bir CC lisansı ile lisanlanmış bir içeriğin özgür olduğunu ifade etmek istiyorsanız, "özgür CC lisanslı" veya örneğin "CC BY-SA lisanslı" ifadelerini kullanmanız daha doğru olacaktır.
### Dijital Haklar Yönetimi
DRM, sadece kullanıcılar üzerinde tahakküm kurmak ve kullanıcıların özgürlüklerini kısıtlamak için kullanılan bir yöntemdir. DRM'in açılımındaki "haklar" (_İng._ Digital Rights Management) ifadesi, sadece kara propaganda amacıyla kullanılmaktadır, gerçeklikle örtüşmemektedir. Bu yüzden, tepkinizi göstermenizi ve DRM için gerçekten bir açılıma ihtiyacınız varsa "Dijital Kısıtlamalar Yönetimi" (_İng._ Digital Restrictions Management) ifadesini kullanmak duruma daha uygun olacaktır.
### Ekosistem
Özgür yazılım topluluğu veya özgür yazılımları bir "ekosistem" olarak tanımlamak yanlıştır. Çünkü ekosistem, özgür iradenin ve etik anlayışın yokluğunu, güçlü olanın zayıf olanı, büyüğün küçüğü yemesini ifade eder. Doğada hayvanların birbirini yemesi olağandır, ancak özgür yazılım topluluğunda "barış içerisinde bir arada bulunmak" esastır, güçlü zayıfı ez(e)mez. Bu sebepten lütfen özgür yazılıma ve ilintili konulara "ekosistem" etiketini yapıştırmayın.
### Erişim
Erişim, özellikle de "açık erişim", açık kaynaktan daha tehlikeli ifadelerdir. Genellikle akademi çevresinden olan insanların kullanırken "ağız alışkanlığı" olarak tanımladığı "açık erişim" ifadesi, özgür yazılım felsefesinin getirdiği temel özgürlükleri hiçe sayar, yalnızca yazılıma veya veriye ulaşabilmeyi hedefler. Örneğin Vikipedi'yi özgür yapan şey, üzerindeki maddelerin ve diğer içeriğin 4 temel özgürlüğü sağlamasıdır, açık erişim ise ilgili veriyi yalnızca okuyabilmeyi (eyes only) savunmaktadır. Bu yüzden "açık erişimli yazılım" veya "erişilebilir yazılım" gibi ifadeler yerine "özgür yazılım" ifadesini kullanmak daha doğrudur.
### Google'lamak
Bir web araması yaparken kullanabileceğimiz tek arama motoru Google değildir. [DuckDuckGo](https://duckduckgo.com) gibi mahremiyetinize saygı gösteren arama motorları da vardır. Bu sebeple web aramasından bahsederken "web'de aramak" veya sadece "arama yapmak" ifadelerini kullanmak daha uygundur.
### Kapalı
Özgür olmayan yazılımlar, **mülk yazılımlardır**; mülk yazılımları "kapalı" ifadesiyle nitelemek, açık kaynağa bir referans vermektedir. Bu yüzden doğru ifade "mülk yazılım" (_İng._ proprietary software) olacaktır.
### LAMP / LEMP
LAMP, genellikle sistem yönetimine yeni başlayan kişilerin ilk tanıştığı kişiler tarafından, GNU/Linux sunucuların üzerine hızlıca web sunucusu ve veritabanı kurmayı salayan bir araçlar bütünüdür. Açılımı, "Linux, Apache, MySQL, PHP"dir. Ancak Linux çekirdeği tek başına bir anlam ihtiva etmediği için ve işletim sistemimiz GNU işletim sistemi olduğu içim, doğru kullanım "GLAMP" (GNU, Linux, Apache, MySQL, PHP)
### Linux işletim sistemi
Linux, 1991 yılında Linus Torvalds tarafından geliştirilmeye başlanan yekpare (monolitik) bir işletim sistemi çekirdeğidir. Linux, yanında bir işletim sistemi olmadan hiçbir işe yaramaz, ayrıca işletim sisteminin görece küçük bir parçasıdır. İşletim sisteminin adı GNU'dur, GNU ve Linux çekirdeği bir araya gelerek GNU/Linux işletim sistemini oluşturur. Bu yüzden, hem GNU projesinin itibarı için hem de işletim sisteminin kalanını çekirdekten ayırmak için **GNU/Linux** ifadesini kullanmanızı tavsiye ederiz.
### FOSS
FOSS ifadesi, özgür yazılım ve açık kaynak arasında orta yolculuk görevini üstlenmesi amacıyla uydurulmuş bir kelimedir. Açılımı "Free and open source software" (_Trk._ Özgür ve açık kaynak yazılım) olsa da, "free" kelimesinin İngilizce'de hem özgür hem de bedava anlamına gelmesinden mütevellit maalesef ki genelde "Ücretsiz ve açık kaynaklı yazılım" olarak algılanmaktadır.
Eğer orta yolcu olmak istiyorsanız, FOSS yerine FLOSS ifadesini kullanmanız bir miktar daha doğru olacaktır (Free, libre and open source software). Ancak özgürlüğün tarafındaysanız, en doğrusu **özgür yazılım** demenizdir.
### PC
PC ile bu noktada kastedilen elbette ki "kişisel bilgisayar" anlamındaki "PC" değil, Windows çalıştıran makineler için "PC" ifadesini kullanmaktır. Bunu en çok, bir yazılımı kendi sitesinden indirirken "PC/Mac/Linux" şeklinde görürsünüz. PC, üzerinde çalışan işletim sisteminden bağımsız olarak "kişisel bilgisayar" anlamına gelmektedir.
Windows çalıştıran bilgisayarlar için "WC" ifadesini öneriyoruz.
### PowerPoint
Microsoft PowerPoint, sunum hazırlamak için kullanılan tek program değildir, LibreOffice Impress veya LaTeX'te beamer sınıfı gibi farklı özgür sunum yazılımları da vardır. Bu yüzden sunum hazırlama yazılımları ve sunular için lütfen "PowerPoint" ifadesini kullanmayın.
### Skype yapmak
Çevrimiçi görüntülü görüşme için "skype yapmak" ifadesi ziyadesiyle yaygınlık kazanmıştır. Ancak Skype, Microsoft tarafından geliştirilen mülk bir yazılım, aynı zamanda kullanıcılarını gözetleyen bir mahremiyet düşmanıdır. Skype için bir alternatif arıyorsanız, [Jitsi](https://meet.jit.si/) öneriyoruz.
### Ticari yazılım
Bir yazılımın özgür yazılım olabilmesi için gereken ilk özgürlük, yazılımı her koşulda çalıştırabilme özgürlüğüdür. Dolayısıyla, özgür bir yazılım **ticari amaçlarla da kullanılabilir**. Ayrıca ticari kullanım için hazırlanmış bir yazılım (Ör: GNU Health, GNU Cash, GNU Taler vb.) bütünen özgür olabilir. Bu yüzden, özgür olmayan yazılımları tanımlamak için "ticari yazılım" ifadesini kullanmak yanlıştır. Ayrıca özgür ticari yazılımlar topluluğumuza ve kültürümüze çok önemli bir katkıdır, bu sebeple özgür ticari yazılımları desteklememiz gerekir.

@ -0,0 +1,25 @@
---
title: "Derneğimizin web sitesi hakkında"
summary: >
Derneğimizin web sitesi ihtiyacı bir süredir çözmeye çalıştığımız bir konuydu. Sıfırdan tasarım yapmakla uğraştık, çeşitli şablonlar denedik ancak istediğimiz noktaya gelemedik. Ta ki bu web sitesini oluşturana kadar.
date: 2019-08-14T20:38:03+03:00
categories:
- dernek
---
Herkese merhabalar,
Özgür Yazılım Derneği olarak yaptığımız kuruluş ve örgütlenme çalışmaları ilk meyvelerini vermeye başladı. Derneğimizin web sitesi ihtiyacı bir süredir çözmeye çalıştığımız bir konuydu. Sıfırdan tasarım yapmakla uğraştık, çeşitli şablonlar denedik ancak istediğimiz noktaya gelemedik. Ta ki bu web sitesini oluşturana kadar.
R programlayan dostlarımız, web sitesine girdiklerinde Tidyverse'in web sitesi ile benzerliğini fark edecektir. Akıllarda oluşan ilk soru neden Tidyverse'ün web sitesini "çaldığımız" veya "bir web sitesi bile oturup yapamamışlar" gibi ifadeler olacaktır şüphesiz. Bu sorulara bir açıklık getirelim.
Tidyverse'ün web sitesine baktığımızda ilk aklımıza gelen bize ne kadar da uygun bir site olduğuydu. Tasarımı uysa da, sitenin çok fazla bize göre gereksiz veya hantal kısmı vardı. Onur Çelik ile el ele verip siteyi şu anki haline dönüştürdük. Peki neden sıfırdan "özgün" bir şey yapmak yerine bu siteyi dönüştürdük?
Web sitesine baktığımızda, lisansının Creative Commons BY-SA 4.0 olduğunu gördük. Web sitesi özgür yazılımdı, dolayısla Tidyverse'ün geliştiricileri bize **kullanma, araştırma, paylaşma ve geliştirme** özgürlüğünü vermişti zaten. Amerika'yı yeniden keşfetmeye gerek yok elbette, web sitesini kendi ihtiyaçlarımıza ve isteklerimize göre değiştirip kullanabilirdik.
Bu iki açıdan bizim için önemliydi: Birincisi, boşa emek harcamak yerine zaten var olan birikimi kullanmak; ikincisi ise **özgür yazılım kültürünü** anlatacak çok temel bir örnek oluşturmak. Çünkü özgür yazılım kültürünün temeli, paylaşma ve türetmeye dayanır. Bildiğimiz birçok özgür yazılım, başka özgür yazılımlar üzerinde yükselir, hatta bazı özel mülk yazılımlar bile. Maalesef ki içinde yaşadığımız toplumda, toplum normlarına göre özgün olmayan üretimler veya türetimler değer görmemekte, hatta toplum nezdinde aşağı görülmektedir. Bu özgünlük sevdası maalesef ki her türlü alanda bize yalnızca prangalar vuruyor. İnsanlığın ortak birikiminden faydalanmadan herhangi bir çıktı üretebilmek mümkün müdür?
Sitemiz hala geliştiriliyor, önümüzdeki birkaç ay muhtemelen ufak tefek eklemeler çıkarmalarla rayına oturmuş olacaktır. Gördüğünüz bir sorun olursa, bilgi {güzela} oyd.org.tr adresinden bize bildirmeyi unutmayın.
Sevgilerle,
Özcan Oğuz

@ -0,0 +1,35 @@
---
title: "Neden \"şifre değil parola\"?"
summary: >
Özgür yazılım veya hack kültürü ile ilgili bir ortama girdiğinizde, sürekli "şifre değil parola" diye birilerinin uyarıldığını duyarsınız. Peki neden "şifre değil parola" diye söyleyip duruyoruz?
date: 2020-02-22T10:38:03+03:00
categories:
- ozgurluk
---
Özgür yazılım veya hack kültürü ile ilgili bir ortama girdiğinizde, sürekli "şifre değil parola" diye birilerinin uyarıldığını duyarsınız. Peki neden "şifre değil parola" diye söyleyip duruyoruz? Bu ifadeyi ilk defa duyanlar, bazen hatalı olarak sanki "şifre" diye bir şey hiç yokmuş gibi düşünebiliyor. Ancak durum biraz daha farklı.
Aslında bu sorunun çok basit bir cevabı var: Neden domatese patates demiyoruz?
**Şifre** (_İng._ cipher), bir verinin üçüncü şahıslar tarafından anlaşılamayacak hale getirilmesi anlamına gelir. Örneğin, "Özgür yazılım, özgür toplum" mesajını [AES-256](https://tr.wikipedia.org/wiki/AES) algoritması ile şifrelediğimizde aşağıdaki gibi bir sonuç elde ederiz:
```jA0EBwMCRvX3Ocj9+fRg0lQBaubs4YPrjaIjRDLKrQa6BPKgDO0dX06HDke8eEtj
zFAVU3YtpWUe5MH5h+14fXR/4TEQ/EescABfwVkWNoGD7sNpTdUsXdk41TTT1Rbf
pupPvsc==LA9X
```
Bu şifreyi çözmek için, bir **anahtara** ihtiyaç duyarız. Bu anahtar farklı şekillerde olabileceği gibi, bir **parola** da olabilir.
**Parola** (_İng._ password), bir sisteme veya alana girmek veya tanımlanmak için kullanılan sıra verilen isimdir. Örneğin misafirliğe gittiğiniz evin kablosuz ağının **parolasını** istersiniz, **şifresini değil**. Ancak yönlendirici ile bilgisayarınız arasındaki iletişim **şifreli** iletişimdir.
Bu noktada akıllarda temel bir soru oluşuyor: _Ha parola demişim ha şifre ne fark eder ki?_
Evet; özgür yazılım felsefesi ve kültürü ile tanışmamış olan, hack kültürü ile zaktan yakından bağlantısı olmayan insanlar için muhtemelen fark etmeyecektir. Ancak özgür yazılım **altkültürü** içerisinde bu durum böyle değildir.
Dil, iletişimimizin ve kültürümüzün en temel araçlarından biridir.<!--{{olgu}}--> Her altkültür, kendi **jargonunu** taşır. Jargon, altkültürün üyelerini birbirine bağlayan yegane unsurdur, üyelerin birbirileriyle aynı noktadan iletişim kurmalarını sağlar. "Şifre değil parola", "Linux değil GNU/Linux", "Gizlilik değil mahremiyet" gibi sürekli kullanılan ifadeler, genelde altkültüre dahil olmaya çalışan yeni insanlara işbu jargon nesnelerini kazandırabilmek için bu kadar sık kullanılır. Ayrıca pek çok noktada kavram kargaşasını da engeller.
Örneğin, "Geçen GnuPG ile şifrelediğim dosya için gereken şifreyi açacak şifreyi unutmuşum." ifadesinin ne kadar kafa karıştırıcı olduğunu fark ettiniz mi? Ancak bu cümle şöyle olsaydı çok daha anlaşılır olacaktı: "Geçen GnuPG ile şifrelediğim dosya için gereken anahtarı açacak parolayı unutmuşum."
Olması gereken yerde "şifre" yerine "parola" ifadesini kullanmak bir jargon nesnesi olduğu gibi, aynı zamanda dilin doğru ve efektif kullanımına da olanak sağlayacaktır.
<!-- oo -->

@ -0,0 +1,25 @@
---
title: "Derneğimizin web sitesi hakkında"
summary: >
Derneğimizin web sitesi ihtiyacı bir süredir çözmeye çalıştığımız bir konuydu. Sıfırdan tasarım yapmakla uğraştık, çeşitli şablonlar denedik ancak istediğimiz noktaya gelemedik. Ta ki bu web sitesini oluşturana kadar.
date: 2019-08-14T20:38:03+03:00
categories:
- dernek
---
Herkese merhabalar,
Özgür Yazılım Derneği olarak yaptığımız kuruluş ve örgütlenme çalışmaları ilk meyvelerini vermeye başladı. Derneğimizin web sitesi ihtiyacı bir süredir çözmeye çalıştığımız bir konuydu. Sıfırdan tasarım yapmakla uğraştık, çeşitli şablonlar denedik ancak istediğimiz noktaya gelemedik. Ta ki bu web sitesini oluşturana kadar.
R programlayan dostlarımız, web sitesine girdiklerinde Tidyverse'in web sitesi ile benzerliğini fark edecektir. Akıllarda oluşan ilk soru neden Tidyverse'ün web sitesini "çaldığımız" veya "bir web sitesi bile oturup yapamamışlar" gibi ifadeler olacaktır şüphesiz. Bu sorulara bir açıklık getirelim.
Tidyverse'ün web sitesine baktığımızda ilk aklımıza gelen bize ne kadar da uygun bir site olduğuydu. Tasarımı uysa da, sitenin çok fazla bize göre gereksiz veya hantal kısmı vardı. Onur Çelik ile el ele verip siteyi şu anki haline dönüştürdük. Peki neden sıfırdan "özgün" bir şey yapmak yerine bu siteyi dönüştürdük?
Web sitesine baktığımızda, lisansının Creative Commons BY-SA 4.0 olduğunu gördük. Web sitesi özgür yazılımdı, dolayısla Tidyverse'ün geliştiricileri bize **kullanma, araştırma, paylaşma ve geliştirme** özgürlüğünü vermişti zaten. Amerika'yı yeniden keşfetmeye gerek yok elbette, web sitesini kendi ihtiyaçlarımıza ve isteklerimize göre değiştirip kullanabilirdik.
Bu iki açıdan bizim için önemliydi: Birincisi, boşa emek harcamak yerine zaten var olan birikimi kullanmak; ikincisi ise **özgür yazılım kültürünü** anlatacak çok temel bir örnek oluşturmak. Çünkü özgür yazılım kültürünün temeli, paylaşma ve türetmeye dayanır. Bildiğimiz birçok özgür yazılım, başka özgür yazılımlar üzerinde yükselir, hatta bazı özel mülk yazılımlar bile. Maalesef ki içinde yaşadığımız toplumda, toplum normlarına göre özgün olmayan üretimler veya türetimler değer görmemekte, hatta toplum nezdinde aşağı görülmektedir. Bu özgünlük sevdası maalesef ki her türlü alanda bize yalnızca prangalar vuruyor. İnsanlığın ortak birikiminden faydalanmadan herhangi bir çıktı üretebilmek mümkün müdür?
Sitemiz hala geliştiriliyor, önümüzdeki birkaç ay muhtemelen ufak tefek eklemeler çıkarmalarla rayına oturmuş olacaktır. Gördüğünüz bir sorun olursa, bilgi {güzela} oyd.org.tr adresinden bize bildirmeyi unutmayın.
Sevgilerle,
Özcan Oğuz

@ -1,6 +1,6 @@
<header class="navbar">
<div class="navbar-container">
<a href="/" class="logo"><img src="/oyd_logo.svg" width="auto" height="60"/></a>
<a href="/" class="logo"><img src="/oyd_logo.svg" alt="Özgür Yazılım Derneği" width="auto" height="60"/></a>
<nav>
<!-- <label for="drawer-control" class="drawer-toggle"></label> -->
<!-- <input type="checkbox" id="drawer-control" class="drawer"> -->

Loading…
Cancel
Save